Ελπίδα είναι…

ΕΛΠΙΔΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ το «τάξιμο» με μεγάλα λόγια, το «μπούκωμα» με μη ρεαλιστικά όνειρα, όπως ελπίδα επίσης δεν είναι το ξερό μοίρασμα ευθυνών προς τους γύρω, χωρίς να υπάρχει πλαίσιο για φως στο μέλλον.

Ελπίδα δεν είναι η ανεξέλεγκτη «οργή» που απλά εκτονώνει ενέργεια με άτσαλο τρόπο χωρίς να κτίζει τίποτα, αλλά το αντίθετο, καταστρέφει ό,τι έχει απομείνει ή ψιλο-φτιαχτεί και πάει χαμένη.

Ελπίδα είναι η «αλήθεια», όσο σκληρή και εάν είναι. Αλήθεια, όμως, που οφείλει να ακούγεται στη σωστή στιγμή και, κυρίως, έγκαιρα.

Ελπίδα δεν είναι η προχειρότητα σαν απάντηση στο κυνηγητό του αμείλικτου χρόνου, είτε για να διεκδικήσουμε πράγματα είτε για να υπερασπιστούμε πράγματα. Ελπίδα είναι η ορθολογική «ικανότητα», που συστηματικά και μεθοδικά βάζει τα θεμέλια για την επόμενη ημέρα, για την κάθε ημέρα.

Ελπίδα δεν είναι τα προσωπικά «εγώ», οι «πολυφωνίες» και οι «ανομοιογένειες». Είναι η «στιβαρότητα», η «σοβαρότητα» και η «σιγουριά», με «ανθρώπινο» όμως πρόσωπο.

Ελπίδα είναι το «σχέδιο», το «όραμα» και η ξεκάθαρη απόφαση του πού θέλει να ανήκει κανείς. Σε ένα παρελθόν γεμάτο λάθη; Σε ένα παρόν γεμάτο πόνο ή σε ένα ρεαλιστικό μέλλον που, ωστόσο, είναι τόσο δυσεύρετο;

Και όμως, η λύση δεν είναι μακριά.

ΣΤΑ «ΠΑΡΑΘΥΡΑ» θα αναγνωρίσει ο σκεπτόμενος πολίτης αρκετούς και από τις δύο κατηγορίες, αρσενικούς και θηλυκούς… Κάνουν «παράσταση» με τα μάτια γουρλωμένα και τις καρωτίδες πρησμένες. Φλυαρούν ακατάσχετα, ωρύονται εναντίον όλων, χειρονομούν, σκεπάζουν τους συνομιλητές με κραυγές και, αφού ξεθυμάνουν, μπαίνουν στην ουρά για το επόμενο κανάλι… Ολοι τους όμως -θέλουν, δεν θέλουν- σερβίρουν το «πιάτο ημέρας», της επικαιρότητας, δημιουργούν εφήμερες εντυπώσεις, έτσι που η μεν συντριπτική πλειοψηφία των σκεπτόμενων πολιτών να μένει παθητική, η δε των μη σκεπτόμενων να χειραγωγείται κατά τις επιθυμίες του συστήματος, δεόμενη στον Υψιστο «πότε θα κάνει ξαστεριά»!..


Τι είχες, Γιάννη, τι είχα πάντα! Και όμως, η λύση δεν είναι μακριά. Στης    25    του  Γεναρη   ο   λαός θα το βροντήξει μια και καλή  στην κάλπη θα κάνει, με το καλό, τη μεγάλη ανατροπή του.

Ρεσιτάλ γελοιότητας

Ούτε περίμενα ούτε περιμένω θαύματα από τους πολιτικούς μας και τα κόμματά μας. Αλλωστε ποτέ δεν τους θεώρησα αποκλειστικά υπεύθυνους για τα χάλια μας. Ολοι το βάλαμε -και συνεχίζουμε να το βάζουμε- το χεράκι μας. Αλλά κάποιες στοιχειώδεις αξιώσεις τις έχω. Αν μη τι άλλο, λίγη σοβαρότητα θα έπρεπε να την επιδεικνύουν. Τουλάχιστον οι δύο διεκδικητές του πρωθυπουργικού αξιώματος.

Πασχίζω φιλότιμα, αλλά μου είναι αδύνατο να καταλάβω τι την ήθελε αυτήν τη σαββατιάτικη «συνέντευξη» ο Σαμαράς. Να είχε κάτι καινούργιο να πει, κομμάτια να γίνει. Αλλά δεν είχε. Γνωστά επιχειρήματα επανέλαβε. Και το ισοζύγιο, φυσικά, αρνητικό. Εκείνη την ένδειξη «αποκλειστική συνέντευξη» ποιος είχε την ιδέα να την κοτσάρουν φαρδιά-πλατιά από κάτω; Κι επίτηδες να το έκαναν αποκλείεται να έβρισκαν κάτι περισσότερο γελοίο!

Και ήταν και το δίδυμο των «ιεροεξεταστών» του. Αυτούς πάλι γιατί τους ταλαιπώρησε και τους εξέθεσε; Δόξα τω Θεώ, κάθε άλλο παρά υστερούμε σε τεχνογνωσία για παντός είδους -ποδοσφαιρικά και άλλα- «στησίματα». Χάθηκε ο κόσμος να προβλεφθούν και δύο ή τρεις «δύσκολες» ερωτήσεις, στις οποίες φυσικά δεν θα χρειαζόταν ν' απαντήσει γιατί δεν θα τον πίεζαν να το κάνει;

Κι από την άλλη ο Τσίπρας. Που φαίνεται ότι δεν του αρκούσαν οι φαιδρότητες για τα νταούλια και τους χορούς των αγορών και γι' αυτό αποφάσισε να επαναφέρει στο ρεπερτόριό του τις δοκιμασμένες αστειότητες περί ανατροπής των ευρωπαϊκών ισορροπιών, περί ευρωπαϊκών ηγεσιών που θα καμφθούν μόλις τον δουν πρωθυπουργό και περί «πλατιών λαϊκών συμμαχιών», που ήταν ωραία όταν τα διακήρυττε ο Ανδρέας του 47%, αλλά προκαλούν ακατάσχετα γέλια όταν τα παπαγαλίζει ο ηγέτης ενός λαχανιασμένου 27% που αναζητεί απεγνωσμένα στήριξη στο 2,5% με 3% του Καμμένου και το 0% του Κουβέλη.

Εχουμε σοβαρά και δύσκολα προβλήματα μπροστά μας. Γι' αυτά έχουν να μας πουν κάτι ουσιαστικό; Αν ναι, περιμένουμε. Αν όχι, τουλάχιστον ας μην προκαλούν τη νοημοσύνη μας.

Παίζουν στα ζάρια το μέλλον του τόπου

Σε ό,τι αφορά το μέλλον του τόπου, αν ο καθένας μας αφήσει στην άκρη τους εγωισμούς και τις μικρότητες, ίσως καταφέρει να δει με νηφαλιότητα τις χρήσιμες επιλογές που οφείλει να κάνει για να μην ικανοποιήσει απλώς την οργή του κόντρα στο πραγματικό του συμφέρον. Δεν υπάρχουν δικαιολογίες για δήθεν άγνοια της κατάστασης, ούτε υπεκφυγές του τύπου «ε και, δεν έχω τίποτε να χάσω». Για παράδειγμα, αν παρ' ελπίδα οδηγηθούμε σε παρατεταμένη πολιτική αστάθεια με ουτοπικές φαντασιώσεις και δήθεν εκβιασμούς προς τους δανειστές, το πιθανότερο είναι πως θα προκαλέσουμε μόνοι μας την τύχη μας και τότε οι συνέπειες θα είναι οδυνηρές και ολέθριες. Ολοι αυτοί που σήμερα μιλούν για «εμπόριο φόβου» είτε σκοπίμως αγνοούν την πραγματικότητα, είτε παίζουν στα ζάρια το μέλλον του τόπου, θύτες και θύματα μίας ρητορικής που τους έχει εγκλωβίσει σε αδιέξοδα.

Η ευθύνη σε πρώτο πλάνο ακόμη αφορά τους βουλευτές που αύριο καλούνται να δώσουν λύση εκλέγοντας Πρόεδρο της Δημοκρατίας και με ομαλότητα να προχωρήσει η χώρα σε διαπραγματεύσεις για να κλείσει ο κύκλος του τρέχοντος προγράμματος και να γυρίσουμε σελίδα.

Με βάση όλες τις ενδείξεις, πάντως, αυτή η εξέλιξη δεν φαίνεται πια ως η πιθανότερη και προφανώς πάμε σε εκλογές περί τα τέλη Ιανουαρίου και ο... θεός βοηθός... Κάπου εδώ η «καυτή πατάτα» μεταφέρεται στα χέρια των πολιτών που έχουν δικαίωμα και υποχρέωση να καθορίσουν με τη στάση τους το μέλλον του τόπου. Στις δημοκρατίες ασφαλώς και δεν υπάρχουν αδιέ­ξο­δα, αλλά τίποτε δεν είναι ανέξοδο. Ενίοτε μάλιστα ο λογαριασμός μπορεί να αποδειχτεί ακριβότερος του αναμενόμενου, αλλά τότε πια θα είναι πολύ αργά.

Υπάρχει πάντα στις εκλογικές αναμετρήσεις ένα ευμετάβλητο κρίσιμο τμήμα των ψηφοφόρων -πέρα από τις σκληρές κομματικές γραμμές-, που με τη στάση του καθορίζει την τελική ισορροπία του πολιτικού χάρτη. Στη δεδομένη συγκυρία ίσως αυτό αποτελεί το μυστικό της σωτηρίας ή της καταστροφής.

Νέος χρόνος, νέα αρχή

Με το τέλος του χρόνου επέρχεται και το τέλος των συγκυβερνώντων της «κακής τρομάρας» μας. Η καλή που θα υπάρξει θα προέλθει από εμάς τους ίδιους. Οι εκλογές θα πρέπει να είναι το έναυσμα μιας νέας αρχής, όπου θα σηματοδοτείται από την ενεργό παρουσία όλων αυτών που δεν περιμένουν τα αποτελέσματα να βγουν μέσα από την κάλπη, αλλά μέσα από την κοινωνία και την αληθινή ζωή.

Ακόμα και μάταια αξίζει κανείς να αγωνίζεται για την αξιοπρέπεια και την τιμή του. Μέσα σε όλη τη «σαλαμοποίηση» της πολιτικής και την... ποδοσφαιροποίησή της ο κίνδυνος να γίνουμε θεατές μιας συνολικής και συντριπτικής άρνησης είναι μεγάλος.

Τα ηλεκτρονικά μέσα προσφέρονται μαζί με τους δεδομένους συστημικούς που ανάγουν την κινδυνολογία σε νέα ιδεολογία, καλλιεργώντας τον φόβο για το αύριο. Μέσα σε αυτό το κλίμα η ελευθερία συρρικνώνεται και η δημοκρατία πετσοκόβεται. Ζούμε μια ενδιαφέρουσα και έκτακτη κατάσταση. Δεν γίνεται να μην προκύψει το νέο πολιτικό υποκείμενο, όταν κινδυνεύουμε να πνιγούμε από τα θολά ποτάμια και από τον βούρκο που προκαλούν τα συγκυβερνώντα κόμματα και οι τρόπον τινά ανεξάρτητοι βουλευτές που έχουν γίνει περιζήτητοι των μέσων ενημέρωσης και για ντεκόρ έχουμε τη φαρσοκωμωδία που υπογράφει και παίζει ο Χαϊκάλης, με σκιές παρασκηνίου και σκηνές που ευτελίζουν την κοινοβουλευτική υπόσταση της πολιτείας. Απέκτησαν ενδιαφέρον και οι γιορτές.

Σε αναμμένα κάρβουνα κάθονται ο Βενιζέλος και ο Σαμαράς. Στο ΠΑΣΟΚ μαζί με τις άλλες «δημοκρατικές δυνάμεις» θα φτιάξουν τη μεγάλη δημοκρατική παράταξη και ο Παπανδρέου ως γνήσιος κληρονόμος του ΠΑΣΟΚ απειλεί με κάθοδο στο πολιτικό προσκήνιο και με τα λεφτά που υπάρχουν να μας σώσει για δεύτερη φορά.

Μεγαλώνει η μέρα από εδώ και πέρα και η νύχτα αρχίζει να μικραίνει. Δεν αντέχεται άλλο το σκοτάδι που μας έχει επιβληθεί, κινδυνεύουμε να το συνηθίσουμε και να πιστέψουμε πως αυτή είναι η πραγματικότητα και να εκλάβουμε τη διαστροφή της ως αληθινή, ζώντας την εικονικότητά της και τις ψευδαισθήσεις που δημιουργεί.

Αν ο κόσμος είναι ένα χάος, είμαστε χαμένοι, λέει ένας απορών άνθρωπος. Αν είναι λαβύρινθος, υπάρχει ελπίδα. Το «φως» όμως δεν φαίνεται στο τούνελ που μας έχουν ρίξει και η ελπίδα του λαβύρινθου μπορεί να μας εξαπατάει αν την αφήσουμε να αιωρείται και δεν την πραγματώσουμε οι ίδιοι, με όνειρα, με πίστη, με αγάπη στον συνάνθρωπο, με αλληλεγγύη στους δύσκολους καιρούς που ζούμε, με δικαιοσύνη, δημοκρατία και ελευθερία, δηλαδή με τις σταθερές ανθρώπινες αξίες που μέσα στο γενικότερο απαξιωτικό περιβάλλον που ζούμε λοιδορούνται και όσοι τις επικαλούνται θεωρούνται και χαρακτηρίζονται στην καλύτερη περίπτωση ρομαντικοί και ξεπερασμένοι.

Ο λαός έχει χάσει το μέτρημα.

Και ενώ στη Βουλή όλοι ασχολούνται με προσθαφαιρέσεις, ο λαός έχει χάσει το μέτρημα. Οι λογαριασμοί, οι φόροι, οι καθημερινές υποχρεώσεις, τα δάνεια... όλα είναι εναντίον του. Είναι απορίας άξιο πώς θα κατεβούν τα κόμματα στις εκλογές. Με τι σθένος θα επιχειρήσει η κυβέρνηση και όσοι τη στηρίζουν να ζητήσει την ψήφο του λαού; Θα τολμήσουν να επιχειρηματολογήσουν;

Υπό φυσιολογικές συνθήκες δεν θα έπρεπε να εμφανιστούν μπροστά στον λαό. Αποτελεί ύβρη το να ζητήσει το δικαίωμα της επανεκλογής του κάποιος από αυτήν την κυβέρνηση. Από την άλλη, έχουμε το κόμμα της αντιπολίτευσης, απέναντι στο οποίο ο λαός μοιάζει ιδιαίτερα επιφυλακτικός – αλλά και αποφασισμένος να του χαρίσει μιαν ευκαιρία. Την ευκαιρία που δικαιούται. Μιαν ευκαιρία, ωστόσο, υπό δυσμενέστατες συνθήκες.

Στην κυβέρνηση που πιθανόν να σχηματίσει ο ΣΥΡΙΖΑ δεν θα υπάρξει πλέον καμιά πίστωση χρόνου, καμιά λαϊκή ανοχή· για την όποια αποτυχία της δεν θα γίνει δεκτή καμιά δικαιολογία. Η στιγμή είναι ιστορική για την ελληνική Αριστερά, η οποία για πρώτη φορά στην κοινοβουλευτική ιστορία του τόπου είναι πιθανόν να κληθεί να σχηματίσει κυβέρνηση. Πρόκειται ωστόσο για μιαν ευκαιρία δίχως έλεος σε μια συγκυρία δίχως οίκτο.

Η αντιπαράθεση σήμερα διεξάγεται με όρους ολικής καταστροφής της χώρας.

Επί σαράντα χρόνια, το σύστημα της μεταπολιτεύσεως, παρά τις εγγενείς του αδυναμίες, λειτούργησε υπό συνθήκες ομαλής διαδοχής των πολιτικών κομμάτων στην εξουσία, γεγονός διόλου αυτονόητο με βάση την ιστορία του ανεξαρτήτου κράτους των Ελλήνων. Η πολιτική σύμβαση της μεταπολιτεύσεως έχει εισέλθει πλέον σε φάση αποσυνθέσεως, πλην όμως η διάρκεια αυτής της εμπειρίας υπήρξε εντυπωσιακή.

Η αντιπαράθεση σήμερα διεξάγεται με όρους ολικής καταστροφής της χώρας, εάν παραταθεί κατά τον ΣΥΡΙΖΑ η παραμονή της κυβερνήσεως Νέας Δημοκρατίας και ΠΑΣΟΚ στην εξουσία ή εάν κατά τη συγκυβέρνηση προκηρυχθούν πρόωρες εκλογές και τελικώς πρωτεύσει το κόμμα του οποίου ηγείται ο κ. Αλέξης Τσίπρας.

Αλλά τα κράτη δεν εξαφανίζονται από τον παγκόσμιο χάρτη διότι οι πολίτες θα αναδείξουν στην εξουσία το ένα ή το άλλο κόμμα. «Το κρατίδιο της Κομμαγηνής που έσβησε σαν το λυχνάρι» μπορεί να βασανίζει τη σκέψη του ποιητή. Αλλά έως την καταστροφή μεσολαβούν στάδια εξόχως οδυνηρά. Κάποια από αυτά τα έχουμε γευθεί. Παρέλκει η απαρίθμηση των υπολοίπων σήμερα.

Οι Ελληνες πολίτες είναι εις την πλειοψηφία τους συντηρητικοί εξ ιδιοσυγκρασίας. Δεν είναι από τη φύση τους επαναστάτες, διότι άλλως η οθωμανική κυριαρχία δεν θα διαρκούσε τέσσερις αιώνες. Εξωστρεφείς είμαστε ως λαός με ροπή προς τις πανηγύρεις -κυρίως τις πολιτικές- ενίοτε απειθάρχητοι, πάντοτε ανυπόμονοι και επήλθε κόπωση ύστερα από μια τετραετία βιαίας προσαρμογής στα ευρωπαϊκώς ισχύοντα ή στα ευρωπαϊκώς επιβαλλόμενα.

Αλλά λόγω της ημέρας και επειδή επί δεκαετίες κυριολεκτικώς έχουμε ασελγήσει επί του «ευρωπαϊκού οράματος», που πλέον αντιμετωπίζεται ως ανυπόφορο, ας αναλογισθούμε ότι εις την επάρατο Ανατολή, σε περίοδο «παρακμής» του ελληνισμού -εν σχέσει με τους κλασικούς χρόνους της αρχαιότητος- και υπό ρωμαϊκή κυριαρχία, η ελληνική γλώσσα και σκέψη ήταν το όχημα του Χριστιανισμού που διαμόρφωσε τον ευρωπαϊκό πολιτισμό. Δεν άρχισαν τα πάντα στην Ευρώπη ούτε τελειώνουν με τους Εγκυκλοπαιδιστές και τον Διαφωτισμό, παρά τη σχετική πρόνοια του ευρωπαϊκού «Συντάγματος». Δεν είμαστε με άλλα λόγια άξιοι περιφρονήσεως - τότε και τώρα. Ελλειμμα ηγεσίας έχουμε, αλλά σπανίως συνέβαινε το αντίθετο.

Ο ΣΥΡΙΖΑ και τα πράγματα

Η λογική των πραγμάτων είναι αμείλικτη. Αν η τρίτη ψηφοφορία για την εκλογή Προέδρου Δημοκρατίας αποβεί άκαρπη και οδηγηθούμε σε πρόωρες εκλογές, ο ΣΥΡΙΖΑ θα βγει στο τέλος χαμένος, είτε κερδίσει είτε χάσει στις εκλογές. Αν τις χάσει, θα καταρρεύσει όλη η στρατηγική του και θα είναι πολύ δύσκολο να ξεπεράσει την ήττα αυτή, τη στιγμή μάλιστα που όλες οι δημοσκοπήσεις τον φέρνουν ως βέβαιο νικητή.

Αν τις κερδίσει, δυο τινά μπορεί να συμβούν: είτε η άτακτη υποχώρηση στις απαιτήσεις της τρόικας και της Γερμανίας, που δεν θα αφορούν καν το ζήτημα του χρέους, αλλά πριν από αυτό, και ως προϋπόθεση για οτιδήποτε άλλο, το κλείσιμο της αξιολόγησης, είτε ο ανένδοτος αγώνας εναντίον όλων που θα έχει ένα πολύ σύντομο τέλος και θα θέσει την Ελλάδα σε τροχιά εξόδου από την Ευρωζώνη και την Ευρωπαϊκή Ενωση.

Αν συμβεί το πρώτο, ο ΣΥΡΙΖΑ θα απογοητεύσει τους υποστηρικτές του και είναι πολύ αμφίβολο αν καταφέρει να παραμείνει ενιαίο κόμμα.

Αν συμβεί το δεύτερο ή μάλλον προτού συμβεί το δεύτερο, θα τερματισθεί κατά πάσα πιθανότητα η κυβερνητική του θητεία, εν μέσω μιας χαοτικής κατάστασης, που μπορεί να γεννήσει τέρατα, και για την οποία όλες οι δημοκρατικές δυνάμεις θα πρέπει να προετοιμάζονται. 

Οπως γράφαμε πριν από έναν μήνα, το παιχνίδι εξουσίας στην Ευρωζώνη έχει γίνει πια πολύ σκληρό και η τύχη της Ελλάδας είναι ένα δευτερεύον ζήτημα. Δυστυχώς, ακόμη και στις χώρες της περιφέρειας της Ευρωζώνης, το πιο πιθανό είναι να επικρατήσει η λογική «ο θάνατός σου, η ζωή μου», και η Ελλάδα να παραμείνει απομονωμένη και δακτυλοδεικτούμενη ως παράδειγμα «αποτυχημένου κράτους». Καμία ευρωπαϊκή αλληλεγγύη, ούτε των κρατών ούτε των λαών, δεν θα υπάρξει για την Ελλάδα.

 Αν υπάρχουν κάποιοι μέσα στον ΣΥΡΙΖΑ που μπορούν ακόμη να κάνουν μια σοβαρή «συγκεκριμένη ανάλυση της συγκεκριμένης κατάστασης».

Πάντως, αν υπάρχουν, μάλλον θα εύχονται ενδόμυχα να εκλεγεί τελικά Πρόεδρος της Δημοκρατίας, και η εκπόρθηση της κυβερνητικής εξουσίας να αναβληθεί για αργότερα, κάτω από καλύτερες και πιο ήρεμες συνθήκες.

Πάση θυσία στην εξουσία...

Με τη θολούρα των ημερών φαίνεται πως έχουμε ξεχάσει πού βρίσκεται η χώρα και κυρίως τι μας περιμένει με ή χωρίς εκλεγμένο Πρόεδρο της Δημοκρατίας από την παρούσα Βουλή. Η ένταση και η δυσοσμία από τον βούρκο μοιάζουν να καλύπτουν τα πάντα λες και όλα γίνονται σε συνθήκες αφασίας. Η πολιτική αντιπαράθεση με αφορμή τις αθλιότητες ενός φαιδρού συστήματος τυχοδιωκτών έχει ξεφύγει από κάθε λογική και κινείται πλέον στα όρια της ψυχοπάθειας. Οποιος θεωρεί ότι μπορεί να αναμετρηθεί με τους οχετούς λάσπης απλώς χάνει τον χρόνο του.

Η ουσία παραμένει πως ο τόπος βρίσκεται στο χείλος της καταστροφής και το πολιτικό σύστημα ασχολείται με το... μαύρο χάλι και χορεύει στους ρυθμούς του. Οσοι έχουν ακόμη ψευδαισθήσεις και δεν συμμερίζονται την εκτίμηση ότι έχουμε τη χειρότερη σύνθεση του Κοινοβουλίου από το 1974 καιρός είναι να συνέλθουν και να αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα χωρίς στρουθοκαμηλισμούς.

Η προεδρική εκλογή έχει ναρκοθετηθεί σκοπίμως και φαντάζει αδύνατο να προκύψει η απαιτούμενη πλειοψηφία, εκτός αν οι βουλευτές αντιληφθούν το βάρος των ευθυνών τους. Συνεπώς η προσφυγή στις κάλπες το συντομότερο δυνατό φαίνεται πως είναι πια μονόδρομος με όλους τους κινδύνους για την εθνική προσπάθεια. Σε αυτή την προοπτική βεβαίως θα κριθούν όλοι για όσα έπραξαν ή δεν έπραξαν προκειμένου να σταθεροποιηθεί η χώρα και να μην αντιμετωπίζει πάλι απειλές από παντού χειρότερες από εκείνες του 2012.

Το πάση θυσία στην εξουσία που υιοθέτησε η αξιωματική αντιπολίτευση για να καλύψει τις εσωτερικές της αντιφάσεις θα πρέπει επίσης να αξιολογηθεί από τους πολίτες οι οποίοι δεν είναι άμοιροι ευθυνών για τις επιλογές τους. Η υιοθέτηση εκ μέρους του ΣΥΡΙΖΑ των πρωταγωνιστών της... ζούγκλας και η πολιτική κάλυψη σε μεθόδους και πρακτικές υποκόσμου έχει προκαλέσει ευλόγως σοκ σε ένα κομμάτι των υποστηρικτών του κόμματος της Αριστεράς και ως εκ τούτου οφείλει απαντήσεις. Κατά τα λοιπά πρέπει τάχιστα να επιστρέψουμε στη συζήτηση για την επόμενη μέρα και τις πολιτικές που υπηρετούν την παραμονή της Ελλάδος στον πυρήνα της Ευρώπης και δεν θα οδηγήσουν στην καταστροφή. Γελωτοποιοί και παρακρατικοί θα βρίσκουν πάντα χώρο στο κενό που αφήνουν οι πολιτικοί όταν δεν τους υιοθετούν.

Λες και τα όσα συμβαίνουν είναι σε κενό αέρος...

Ξαφνικά όλοι δείχνουν έκπληκτοι με τα όσα διαδραματίζονται τις τελευταίες ημέρες, σαν εκείνες τις κακόγουστες βιντεοκωμωδίες ξεπεσμένων θιασαρχών που γυρίζονταν με το κιλό στη δεκαετία του '90.

Λες και τα όσα συμβαίνουν είναι σε κενό αέρος, οι πολίτες και τα κόμματα είναι αμέτοχοι στο θέατρο σκιών που υπονομεύει τη χώρα και τη σπρώχνει πιο βαθιά στον βούρκο της κρίσης.

Μίας κρίσης που κατέληξε να είναι οικονομική, επειδή προηγήθηκε η κρίση αξιών, η κατάρρευση του πολιτικού, επιχειρηματικού και πνευματικού προσωπικού της...

Και έτσι παρακολουθούμε να ενεργοποιείται ένα σχέδιο που είναι εκτός ελέγχου πια.

Κάποιοι πολύ νωρίς φρόντισαν να υπονομεύσουν τη σημαντική για τη χώρα διαδικασία της εκλογής Προέδρου, προβάλλοντας σενάρια εξαγοράς και κουμπαράδων, προκειμένου να εξυπηρετηθούν στενά κομματικοί στόχοι...

Θα μπορούσαν να εκδηλωθούν τέτοια φαινόμενα σε μια κανονική Βουλή; Μάλλον όχι. Μόνο σε μία Βουλή στην οποία έχουν τρυπώσει από μπράβοι και υπόκοσμος της Χρυσής Αυγής μέχρι αποτυχημένοι γελωτοποιοί και παρηκμασμένες τηλεπερσόνες θα είχαν θέση. Ηταν τότε που τους ψήφιζαν οι πολίτες νομίζοντας ότι εκδικούνται και τιμωρούν το πολιτικό σύστημα...

Ο απόλυτος παραλογισμός των τελευταίων ημερών συμπληρώθηκε όταν βουλευτές με κάθε σοβαρότητα υπέβαλλαν προτάσεις «συναίνεσης» που θεωρητικά είχαν στόχο την εκλογή Προέδρου και αποφυγή των εκλογών, αλλά είχαν όλες ένα μόνο κοινό στοιχείο: όλες προέβλεπαν... εκλογές.

Με τη φασαρία γύρω από τους Χαϊκάληδες και τους Αποστολόπουλους, δεν είναι μόνο ότι επιχειρείται να στιγματιστούν οι βουλευτές που θέλουν να εκλέξουν Πρόεδρο. Χάνεται η ουσία. Γιατί συζητώντας το ποιος φορούσε το πιο καλό κατασκοπευτικό ρολόι και ποιος έκανε καλύτερο μοντάζ των υποκλαπεισών συνομιλιών, εξαφανίστηκε η συζήτηση για το πού οδηγεί η πρόωρη προσφυγή σε εκλογές, με διακοπή των συνομιλιών με τους δανειστές και την ΕΚΤ να κλείνει τη στρόφιγγα στις 28 Φεβρουαρίου και, φυσικά, τι σημαίνουν η εκλογή Προέδρου και η διάσωση της κυβέρνησης...

Ομως όλο και λιγότεροι δείχνουν πια να αντιλαμβάνονται ότι μία χώρα που πέφτει τόσο χαμηλά, με δηλητηριασμένη από έναν εμφυλιοπολεμικό λόγο την κοινωνία, θα είναι τελικά και η μόνη χαμένη στις 30 Δεκεμβρίου το πρωί. Ο,τι κι αν έχει συμβεί την προηγούμενη ημέρα στην ψηφοφορία στη Βουλή.

Το αναπόφευκτο της σημερινής πορείας δεν είναι τυχαίο.

Οι Ελληνες παραδέρνουν μεταξύ εξάντλησης και ουτοπίας. Η κυβέρνηση δεν μπορεί να συγκεντρώσει τις ψήφους που χρειάζεται για να αποφύγει τις πρόωρες εκλογές. Οι δανειστές στήριξαν τη χώρα έως ένα σημείο, αλλά δεν είναι πρόθυμοι να βοηθήσουν άλλο την κυβέρνηση, επειδή δεν τήρησε τις δεσμεύσεις της. Η κυβέρνηση, όπως κάθε άλλη πριν απ’ αυτήν, επιχειρηματολογεί ότι εάν οι ξένοι δεν δείξουν κατανόηση θα βρεθούν να διαπραγματεύονται με τη σημερινή αντιπολίτευση. Για πρώτη φορά, όμως, οι δανειστές είπαν, λίγο-πολύ, «δεν πειράζει, ούτε με εσάς είδαμε προκοπή. Ας το ρισκάρουμε». Οι δανειστές αναγνωρίζουν κάποιες αλλαγές, αλλά δεν διατίθενται να επενδύουν άλλο σ’ ένα όχημα που «δεν τραβάει». Η επόμενη μέρα των εκλογών ίσως αποδείξει το λάθος της μοιρολατρικής θέσης των ψηφοφόρων και των δανειστών, αλλά τότε θα είναι αργά για μια πιο ψύχραιμη αποτίμηση των επιλογών. Είναι θλιβερό εάν σκεφτούμε ότι ύστερα από τόση προσπάθεια και τόσες θυσίες, η εξάντληση των πολιτών και των δανειστών έφερε και τις δύο πλευρές σε σημείο να μη φοβούνται άλμα στο άγνωστο. Η αποτυχία βαραίνει και την κυβέρνηση και τους εταίρους μας.

Το αναπόφευκτο της σημερινής πορείας δεν είναι τυχαίο. Το Σύνταγμα του 1975 έθεσε το όριο των 180 ψήφων για να εκλεγεί Πρόεδρος της Δημοκρατίας, αναγκάζοντας τη Βουλή να διαλυθεί σε περίπτωση που δεν μπορέσει να εκλέξει Πρόεδρο με τέτοια πλειοψηφία. Επιπλέον, η ευημερία των χρόνων της ένταξης στην Ε.Ε., σε συνδυασμό με μακρά παράδοση διχασμού, οδήγησε σε μια νοοτροπία συνεχούς σύγκρουσης και διεκδίκησης της νίκης, χωρίς περιθώρια συναίνεσης. Τα χρόνια της κρίσης δεν άλλαξαν αυτή τη νοοτροπία - αντιθέτως, ενίσχυσαν τη δυναμική της πόλωσης, με την εκάστοτε αντιπολίτευση να υποσκάπτει την εκάστοτε κυβέρνηση, υπονομεύοντας έτσι το εγχείρημα του νοικοκυρέματος της οικονομίας και των μεταρρυθμίσεων. Με τη Ν.Δ. και το ΠΑΣΟΚ να συμμετέχουν στην ίδια κυβέρνηση, αφέθηκε ελεύθερο το έδαφος σε μια αντιπολίτευση που υπερθεματίζει σε λαϊκισμό περισσότερα και απ’ αυτά τα δύο κόμματα όταν εναλλάσσονταν στην εξουσία. Οταν η επιλογή των ψηφοφόρων είναι μεταξύ μιας κυβέρνησης με κλονισμένη εμπιστοσύνη στον εαυτό της και μιας αντιπολίτευσης που υπόσχεται με περισσή αλαζονεία τη δική της εκδοχή της πραγματικότητας και των επιλογών της χώρας, φυσικό είναι πολλοί πολίτες να επιλέξουν τις υποσχέσεις που κρύβονται στο άγνωστο αύριο.

«Λάλα το, Λάκη»

Συγκρατήστε τα ονόματα: Χαϊκάλης, Καμμένος, Λαζόπουλος. Κάποιος θα 'λεγε πως «και μόνο αυτά φτάνουν για να καταδειχθεί η σοβαρότητα της υπόθεσης». Αλλά γιατί να είμαστε προκατειλημμένοι; Τα γεγονότα και μόνο αυτά είναι που καθορίζουν τη σοβαρότητα της κάθε υπόθεσης.

Και τα γεγονότα λένε ότι Καμμένος και Χαϊκάλης πήγαν στον εισαγγελέα, έκαναν τις καταγγελίες τους χωρίς να κατονομάσουν τον δράστη, κινητοποιήθηκαν και οι αστυνομικές αρχές, αλλά η «παγίδα» που στήθηκε δεν απέδωσε, όλα έδειχναν ότι δεν θα υπάρξει συνέχεια και ξαφνικά (;) προέκυψε ο Λαζόπουλος που έβγαλε την υπόθεση στη δημοσιότητα μέσω πρωινής τηλεοπτικής εκπομπής.

Προσωπικά είμαι απερίγραπτα εντυπωσιασμένος και από διάφορα άλλα γεγονότα. Ενα από αυτά, το σημαντικότερο, είναι η εμμονή των διαχειριστών του «κουμπαρά» με τους βουλευτές των ΑΝΕΛ και η παντελής έλλειψη ενδιαφέροντος για τους ανεξάρτητους. Ενα άλλο είναι η ποιότητα των μεσαζόντων. Τη βουλευτίνα την «πλησίασε» μέσω του Facebook οικονομικά ανυπόληπτο άτομο, τον Χαϊκάλη κάποιος με τον οποίο είχε συνεργαστεί στο πρόσφατο παρελθόν ο ίδιος ο Καμμένος.

Ενδιαφέρον «γεγονός» και η παρέμβαση Λαζόπουλου. Αυτός τώρα από πού μας προέκυψε; Και γιατί ανατέθηκε σε αυτόν να δημοσιοποιήσει την υπόθεση μέσω «πρωινάδικου» και δεν το έκαναν έως τώρα ή ο Χαϊκάλης ή ο Καμμένος; Ή γιατί άφησαν να περάσουν σχεδόν δύο εβδομάδες από την αρχική καταγγελία της απόπειρας δωροδοκίας στη Δικαιοσύνη για να μας ενημερώσουν, έστω και εμμέσως, για όσα σκοτεινά και καταχθόνια διαπράττονται σε βάρος της Δημοκρατίας;

Αλλά προς χάρη της ολοκληρωμένης παρουσίασης του θέματος δεν θα πρέπει να παραλείψω και τον πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος μέσα στην ίδια δήλωση κατάφερε να χωρέσει και τη βεβαιότητά του ότι πρόκειται για σοβαρή υπόθεση, αλλά και την επιβαλλόμενη επιφυλακτικότητα ότι θα αναμένει να δει τα στοιχεία για να αποφανθεί.

Και με όλα αυτά δεν σας το κρύβω ότι νιώθω τη διάθεση να αναφωνήσω «Λάλα το, Λάκη», κατά το «Λάλα το, Λαλάκη» μιας άλλης εποχής (Οι παλιοί θα θυμούνται τον φοβερό και τρομερό «μάρτυρα» της υπόθεσης ΑΣΠΙΔΑ, τον καταδικασμένο για μαστροπεία Λαλάκη στον οποίο υποτίθεται ότι «εξομολογήθηκε» ο κρατούμενος συνταγματάρχης Παπατέρπος τη συμμετοχή του στη στρατιωτική συνωμοσία). Βλέπετε, τα ονόματα προκαλούν καμιά φορά περίεργους συνειρμούς.

Το πρόβλημα του Εβρου

ΠΟΛΙΤΙΚΗ 12:39

Κ​​άθε χρόνο τον χειμώνα οι κάτοικοι στον Εβρο διανύουν ώρες αγωνίας, με τα νερά του ποταμού να απειλούν να σπάσουν ή να υπερπηδήσουν τα αναχώματα και να ξεχυθούν στις πεδιάδες, σαρώνοντας ζωές και περιουσίες. Οι άμυνες των Αρχών αποδεικνύονται ανίσχυρες απέναντι στους ορμητικούς υδάτινους όγκους που κατεβαίνουν από τη Βουλγαρία και άλλους που προστίθενται στην κοίτη μέσω παραποτάμων από την Τουρκία ή και το εσωτερικό της Ελλάδας (Αγρας, Ασπροπόταμος). Συνήθως ο εφιάλτης εμφανίζεται από τον Ιανουάριο και μετά, φέτος όμως ήρθε νωρίς, που σημαίνει ότι τα χειρότερα ίσως να είναι μπροστά τους.

Η αλήθεια είναι ότι οι Αρχές και οι τοπικές κοινωνίες έκαναν και κάνουν ό,τι μπορούν, όμως το πρόβλημα τους ξεπερνάει. Η εξεύρεση μόνιμης λύσης προϋποθέτει τη συνεργασία και των τριών κρατών που «δένονται» με τον Εβρο και πλήττονται από το φαινόμενο. Απαιτείται σχεδιασμός σε υψηλό επίπεδο και αντιπλημμυρική θωράκιση σε ενιαία βάση. Τα έως τώρα μονομερή και αποσπασματικά αμυντικά μέτρα έχουν αποδειχθεί αναποτελεσματικά. Και αν οι Ελληνες με τους Βούλγαρους τα βρίσκουν σχετικά εύκολα, δεν συμβαίνει το ίδιο και με τους Τούρκους γείτονες. Ο ποταμός Εβρος αποτελεί ελληνοτουρκικό σύνορο και ως εκ τούτου είναι άκρως ευαίσθητο σημείο. Οι ειδικοί λένε ότι η λύση στο πρόβλημα βρίσκεται στη διευθέτηση και στον καθαρισμό της κοίτης από νησίδες που έχουν σχηματιστεί με τα χρόνια με τη συγκέντρωση φερτών υλικών, τα υδρόβια δέντρα κ.ά., ώστε τα νερά να ρέουν απρόσκοπτα και να καταλήγουν στο Θρακικό Πέλαγος. Κάτι τέτοιο όμως δεν είναι εύκολο. Ελλάδα και Τουρκία έχουν οργανώσει τη στρατιωτική τους θωράκιση και έχουν καταρτίσει τα όποια σχέδια, αμυντικά ή επιθετικά, με άξονα το ποτάμι. Σε κάποια σημεία του στην κοίτη έχει χαραχθεί η συνοριογραμμή, αλλού υπάρχουν ναρκοπέδια και κανείς πλην των στρατών των δύο πλευρών δεν γνωρίζει τι άλλα οχυρωματικά έργα «κρύβουν» οι όχθες και τα νερά του.

Ισως αυτά τα εμπόδια να μην ήταν αξεπέραστα εάν οι σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών αναπτύσσονταν σε εύκρατο κλίμα. Ομως ο Εβρος με τις πλημμύρες του ήταν και παραμένει δέσμιος των κατά καιρούς ελληνοτουρκικών εντάσεων. Ετσι, η μόνη σοβαρή συλλογική προσπάθεια αντιπλημμυρικής θωράκισής του απέναντι στις πλημμύρες, που επιχειρήθηκε την άνοιξη του 1995 με τη συμφωνία της Χάρζας, έμεινε στη μέση καθώς μεσολάβησαν τα βίαια γεγονότα της Κωνσταντινούπολης με την εκδίωξη των εκεί Ελλήνων.

Το πρόβλημα επομένως των πλημμυρών θα το έχουμε στον Εβρο εμείς οι Ελληνες και οι Τούρκοι στην πεδιάδα της Αδριανούπολης κάθε φορά που θα πέφτουν καταρρακτώδεις βροχές ή θα λιώνουν τα χιόνια στα ορεινά της Βουλγαρίας. Η λύση του περνάει μέσα από το λιώσιμο των χιονιών στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και αυτό το γνωρίζουν στον Εβρο, Αρχές και απλοί άνθρωποι. Το κακό είναι ότι οι ίδιοι δεν μπορούν να κάνουν τίποτα για να τις θερμάνουν.

Καμένη γη!

Ο όρος «καμένη γη» είναι από τους συμβολικά φορτισμένους της μεταπολιτευτικής μας διαδρομής.

Ετσι χαρακτήριζε την κατάσταση της χώρας κάθε εταίρος του δικομματικού σκηνικού, αναλαμβάνοντας τη διακυβέρνησή της, για να δικαιολογήσει την πολιτική που θα... αναγκαζόταν να εφαρμόσει, ώστε να παραδώσει με τη σειρά του την «καμένη γη» στον άλλο εταίρο, όταν με το καλό η εξουσία άλλαζε ξανά χέρια!

Θα περίμενε κανείς στις μέρες μας να αλλάξουν τα πράγματα. Οχι τόσο γιατί ο ένας πια δικομματικός εταίρος διατείνεται ότι εκπροσωπεί τη ριζοσπαστική Αριστερά -γρήγορα έδειξε άλλωστε ότι θα καλύψει... επάξια και από κάθε άποψη το κενό του αντικατασταθέντος εταίρου-, όσο γιατί η κρίση είναι τόσο βαθιά που θα υποχρέωνε τους παράγοντες ενός φθαρμένου και αποτυχημένου πολιτικού συστήματος να αλλάξουν ρότα. Να αντιληφθούν ότι σήμερα, περισσότερο από ποτέ, χρειάζεται ευρεία πολιτική συναίνεση, όπως το ζήτησε από το βήμα της Βουλής ο Σπύρος Λυκούδης, όπως το ζήτησαν με κοινή έκκλησή τους 8 βουλευτές, όπως φαίνεται -δημοσκοπικά- να το ζητάει η πλεοψηφία των πολιτών. Συναίνεση σε θέματα-κλειδιά, όπως η κοινή προσπάθεια για μια εθνική διαπραγμάτευση που θα καταστήσει το χρέος βιώσιμο, η απαίτηση για ουσιαστική συνταγματική αναθεώρηση, η ανάγκη για... εκδημοκρατισμό του εκλογικού νόμου κ.ά. Η συναίνεση, όμως, όπως φάνηκε από την πρώτη κιόλας στιγμή της έναρξης της διαδικασίας εκλογής του νέου Προέδρου της Δημοκρατίας, επετεύχθη για την υπεράσπιση και μόνο της χειρότερης παρακαταθήκης του πολιτικού συστήματος. Για την υπεράσπιση της θεωρίας της «καμένης γης». Κυβέρνηση και αντιπολίτευση μετατρέπουν, μέσα σε κλίμα ακραίου λαϊκισμού και ανεύθυνης κινδυνολογίας, τη χώρα σε μια πραγματικά καμένη γη, αδιαφορώντας ακόμα και για το ότι μπορεί να είναι οι ίδιοι που θα υποχρεωθούν να τη διαχειριστούν στο άμεσο μέλλον. Και πάνω απ' όλα, αδιαφορώντας για τις αιματηρές θυσίες που έκαναν οι πολίτες για να φράξουν τον δρόμο στη φωτιά!

Η χώρα δεν έχει άλλα περιθώρια για κάψιμο...

Η ανεξέλεγκτη κινδυνολογία σπέρνει τον φόβο και τον πανικό, οδηγεί τους πολίτες σε κινήσεις απελπισίας, δυσφημεί την Ελλάδα διεθνώς, δυσκολεύοντας κάθε μελλοντική διαπραγμάτευση, όποιος κι αν την κάνει. Κρύβει ταυτόχρονα τους πραγματικούς και μεγάλους κινδύνους που ελλοχεύουν. Χρειάζεται το συντομότερο δυνατό μια προοδευτική κυβέρνηση. Κι επειδή, λόγω της κρίσης, τα μαγαζιά που πούλαγαν ταμπέλες... προοδευτικότητας έχουν κλείσει οριστικά, προοδευτική θα είναι στην πράξη η κυβέρνηση που θα αποφασίσει να κάνει τις ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις που χρειάζεται η χώρα για να βγει από την κρίση και να τραβήξει μπροστά. Μια κυβέρνηση που θα τη μετατρέψει από «καμένη γη» σε μια κανονική ευρωπαϊκή χώρα!

Παίζουν τη χώρα στα ζάρια.

Καθώς η χώρα βάδιζε προς αργό θάνατο, υπήρξαν «αμυντικές» κινήσεις, κυρίως από τον ευρύτερο χώρο της Αριστεράς. Οι προθέσεις εξελίχθηκαν σε συζητήσεις μεταξύ αξιόλογων ανθρώπων, με σημαντικές ακαδημαϊκές καριέρες ή επαγγελματικές ενασχολήσεις, που, όμως, δεν άφηναν χώρο και χρόνο για πραγματικό «διά ταύτα». Εξαφανίστηκαν και σήμερα υπάρχουν ως εικονική πραγματικότητα. Εμεινε η κοινή γνώμη να αναζητά αυτόν που θα συσπείρωνε όσους αγωνιούσαν για το μέλλον της χώρας, όχι για να συζητήσουν, αλλά για να διεκδικήσουν το δικαίωμα να καθορίσουν το μέλλον.

Σε αυτό το σκηνικό εμφανίστηκε ένα νέο κόμμα, με ελκυστικό νεοτερικό πρόσωπο. Εξόρκισε τις ιδεολογίες και προέβαλε την ανάγκη για πρακτικές λύσεις. Το Ποτάμι απέκτησε αμέσως ασυνήθιστα μεγάλα δημοσκοπικά ποσοστά. Το «γκελ» στο θυμικό μίας μεγάλης μερίδας, μέχρι τότε αποστασιοποιημένης από «την πολιτική», έγινε, το καλοκαίρι, το «νέο» στην πολιτική σκηνή και «απειλή» για τους φθαρμένους μονομάχους. Η αντίδραση εκδηλώθηκε με απομόνωση από τα ΜΜΕ, «ειδήσεις», όλο το οπλοστάσιο που κατά καιρούς αξιοποιήθηκε αντί πολιτικού διαλόγου. Απέναντι στην εύκολη κριτική «μα ποιος είναι ο Θεοδωράκης» υπήρχε η αναφορά στους ανθρώπους με κοινωνική απήχηση που τον πλαισίωναν. Το επιχείρημα αυτό προέβαλε ο αρχηγός του, μιλώντας για την «Εθνική Ελλάδος», ως λύση στα προβλήματα της χώρας.

Σήμερα η κίνηση Σαμαρά - Βενιζέλου έφερε την αναμενόμενη αντίδραση. Ο ΣΥΡΙΖΑ «μύρισε» αίμα και τα παίζει όλα για όλα. Χωρίς προσχήματα, χωρίς αιδώ, παίζουν τη χώρα στα ζάρια. Ο «ξένος παράγοντας» φαίνεται απρόθυμος ή ανίκανος να βοηθήσει και η σωτηρία, αν υπάρξει, θα προέλθει από εμάς. Μία νέα πολιτική δύναμη χρειάζεται ισχυρό ποσοστό για να επηρεάσει την ασκούμενη πολιτική, με τα στελέχη και τις θέσεις της, σε συνεργασία με όσους ακόμη στέκονται ανάμεσα στη Σκύλλα και τη Χάρυβδη. Ως καταλύτης εξελίξεων θα επιτρέψει στις δημιουργικές δυνάμεις της χώρας να διαμορφώσουν την κατεύθυνσή τους. Οπως πάντα, στη Δημοκρατία, οι πολίτες θα πουν την τελευταία λέξη.

Γιατί το 2014 δεν είναι 1981

ΠΟΛΙΤΙΚΗ 12:32

Πολλοί προεξοφλούν ότι αν οδηγηθούμε σε εκλογές και βγει νικητής ο ΣΥΡΙΖΑ, αυτό που θα δούμε δεν θα είναι τίποτα περισσότερο από μια επανάληψη του 1981, όταν ο Ανδρ. Παπανδρέου έκανε ριζική στροφή, εγκαταλείποντας ριζοσπαστικά συνθήματα όπως «Εξω από την ΕΟΚ», «Εξω από το ΝΑΤΟ», «Εξω οι βάσεις». Η σύγκριση των δύο εποχών είναι απολύτως λανθασμένη. Τότε η Ελλάδα είχε μόλις ενταχθεί στην ΕΟΚ και η οικονομία της ήταν πολύ λιγότερο συνδεδεμένη με την ευρωπαϊκή. Διέθετε το δικό της νόμισμα, είχε απόλυτη δυνατότητα άσκησης νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής και δεν είχε περιορισμούς από τις Βρυξέλλες στο όριο των ελλειμμάτων. Το χρέος της χώρας ανερχόταν στο 28,4% του ΑΕΠ. Αυτά τα δεδομένα έδιναν στον Ανδρέα Παπανδρέου το περιθώριο κινήσεων. Ακολουθώντας επεκτατική δημοσιονομική πολιτική, αύξησε μισθούς και συντάξεις, εκτόξευσε τις δημόσιες δαπάνες, έκανε αθρόες προσλήψεις στο Δημόσιο, διόγκωσε το χρέος. Δίχως να υπολογίζονται οι μακροπρόθεσμες συνέπειες αυτών των επιλογών, το ΠΑΣΟΚ ενίσχυσε τη λαϊκή του υποστήριξη. Η αύξηση των εισοδημάτων (δίχως να εξετάζεται το «πώς» και το «γιατί») σε συνδυασμό με το ότι είχε δοθεί τέλος στο καθεστώς των πολιτικών διακρίσεων και «ο χωροφύλακας δεν ήταν πια έξω από το σπίτι», έκανε μεγάλες ομάδες του πληθυσμού να νιώθουν ότι η «αλλαγή έγινε». Το γεγονός ότι δεν έφυγαν οι βάσεις και μείναμε στο ΝΑΤΟ, πέρασε σε δεύτερη μοίρα. Οσο για την έξοδο από την ΕΟΚ, τα χρήματα που έρρεαν από τα κοινοτικά ταμεία σκέπασαν το σύνθημα για αποδέσμευση. Ο Ανδρέας Παπανδρέου για να αντιμετωπίσει μεγάλα προβλήματα στο ισοζύγιο και στην ανταγωνιστικότητα προχώρησε σε δύο υποτιμήσεις της δραχμής (15,5% τον Ιανουάριο του 1983, με υπουργό Οικονομίας τον Γ. Αρσένη, και 15% τον Οκτώβριο του 1985 στο πλαίσιο του σταθεροποιητικού προγράμματος του Κ. Σημίτη).

Σήμερα, όσοι λένε «εντάξει θα βγει ο Τσίπρας και θα αναγκαστεί να προσαρμοστεί και αυτός» ξεχνούν μερικά βασικά πράγματα (πέραν των τεράστιων διαφορών της προσωπικότητας του Ανδρέα Παπανδρέου με αυτή του Αλέξη Τσίπρα).

Ο Αλ. Τσίπρας, σε μια εποχή που η ελληνική οικονομία είναι απολύτως εξαρτώμενη από τη διεθνή, έχει τάξει άμεση βελτίωση του βιοτικού επιπέδου, αυξήσεις μισθών και συντάξεων και αύξηση των δημοσίων δαπανών. Και αυτό δίχως να έχει την παραμικρή δυνατότητα δημόσιου δανεισμού, με αυστηρό έλεγχο των δημοσιονομικών και του προϋπολογισμού από την Ευρωζώνη, με άσκηση της νομισματικής πολιτικής από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και με ανοιχτό το πρόβλημα χρηματοδότησης της χώρας. Η γρήγορη βελτίωση της οικονομικής κατάστασης των πολιτών είναι η μεγαλύτερη υπόσχεσή του. Για να γίνουν πράξη όλα αυτά, δηλώνει κατηγορηματικά ότι θα προχωρήσει σε κατά μέτωπον αντιπαράθεση με την ηγεσία της Ε.Ε. και του ΔΝΤ.

Το 1981, ο Ανδρ. Παπανδρέου, γνώστης του διεθνούς περιβάλλοντος, προχώρησε σε αλλαγές στο εσωτερικό, οι οποίες του εξασφάλισαν λαϊκή υποστήριξη και κάλυψαν την υπαναχώρηση από τις υποσχέσεις του για σύγκρουση με την ΕΟΚ και τις ΗΠΑ, αντιλαμβανόμενος πλήρως τις συνέπειες που θα υπήρχαν για τη χώρα. Σήμερα ο Αλ. Τσίπρας υπόσχεται συγκρούσεις στο εξωτερικό, που θα του επιτρέψουν να υλοποιήσει όσα υπόσχεται στο εσωτερικό. Το ακριβώς αντίθετο, δηλαδή, απ’ ό,τι έκανε ο Ανδρέας Παπανδρέου.

Τα κόλπα της προεδρικής εκλογής και ο ζουρνάς

Στον γενικό πανικό που επικρατεί στο πολιτικό σκηνικό εν όψει της μεθαυριανής πρώτης ψηφοφορίας για την εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας, έχουν αρχίσει να διακινούνται σενάρια κάθε είδους, ενώ όλο και ξεφεύγει και καμία κουβέντα παραπάνω.

Ετσι επανέρχεται το σενάριο, τώρα πια που έχει ριφθεί ο κύβος, να υπάρξει συμφωνία για εκλογή Προέδρου και πραγματοποίηση εκλογών σε δυο-τρεις μήνες. Ενα σενάριο που δεν έχει καμία απολύτως σχέση με τη λογική αλλά και την πραγματικότητα. Είναι προφανές ότι ο κ. Σαμαράς δεν θα δεχόταν εύκολα να ψηφίσει τα όποια νέα μέτρα απαιτούνται και να πάει μετά ο κυβερνητικός συνασπισμός σαν «πρόβατο επί σφαγή» σε εκλογές την άνοιξη.

Αλλά ούτε και ο ΣΥΡΙΖΑ έχει κανένα λόγο να αναβάλλει την εκλογική μάχη, η οποία αποτελεί σταθερό και πάγιο αίτημα εδώ και μήνες. Οσο για τους δανειστές αλλά και τελικά για την ίδια τη χώρα, δεν θα είχε καμιά απολύτως λογική η παράταση της αβεβαιότητας για μερικούς μήνες ακόμη.

Ας επικεντρωθούμε στην εκλογή Προέδρου. Σε μια διαδικασία που θα κριθεί, όπως όλα δείχνουν, από βουλευτές δύο κόμματων, της ΔΗΜΑΡ και των ΑΝΕΛ, που βάσει των δημοσκοπήσεων μάλλον πρέπεί να θεωρούνται... εξωκοινοβουλευτικά.

Και αυτό μεγαλώνει την ευθύνη των βουλευτών των δύο κομμάτων μπροστά σε μια επιλογή πολύ δύσκολη. Από τη μία είναι η κυβέρνηση με πολλά λάθη και αδυναμίες, που θεωρεί ότι το τελευταίο πακέτο μέτρων είναι το εισιτήριο για έξοδο από την κρίση, και από την άλλη μια αντιπολίτευση με ιδεοληψίες και εμμονή για την εξουσία, η οποία όσο εύκολα υπόσχεται, τόσο δύσκολα διδάσκεται από τα παθήματα της κυβέρνησης. Γιατί κανείς δεν μπορεί να μη βλέπει τη ζημιά που έγινε από την υπεραισιοδοξία της «εξόδου από το Μνημόνιο» και του success story. Κι όμως τόσους μήνες μετά, ο ΣΥΡΙΖΑ επαγγέλλεται ένα βροντερό ΟΧΙ στους «ξένους» ώστε να... υποχρεωθούν μετά να χορέψουν στους δικούς του ρυθμούς. Λες και αυτό δεν το είχε σκεφθεί κανένας άλλος πριν...

Αυτό που ίσως διαφεύγει, είναι ότι εκτός από τον πεντοζάλη υπάρχει και ο χορός του Ζαλόγγου. Οπου τον χόρεψαν εκείνοι που βάραγαν τον ζουρνά...

Η ευθύνη είναι μεγάλη και είναι δική μας.

Η Ελλάδα διαθέτει όλους τους θεσμούς που χρειάζεται μια Δημοκρατία για την εύρυθμη λειτουργία της. Το γεγονός, όμως, ότι φθάσαμε στην κρίση και ακόμη δεν έχει πεισθεί ο λαός ότι επιβάλλεται νέο καθεστώς με μεγαλύτερη δικαιοσύνη και ισότητα, αποδεικνύει τις χρόνιες αδυναμίες των θεσμών. Αυτό δεν υπονομεύει μόνο την εμπιστοσύνη των πολιτών στο σύστημα, αλλά και των επενδυτών, καταδικάζοντας την οικονομία σε μαρασμό. Δεν είναι τυχαίο ότι τα χρόνια της χλιδής συνοδεύτηκαν από την άνθηση της δωροδοκίας σε όλα τα επίπεδα της οικονομίας, της διοίκησης και της κοινωνίας. Εντός ή εκτός Μνημονίων, αυτή η κατάσταση δεν μπορεί να συνεχιστεί. Επίσης, πρέπει να απλουστευθούν οι νόμοι και να εφαρμόζονται σε κάθε περίπτωση. Η ατιμωρησία των ισχυρών «δικαιολογεί» τη γενικευμένη αυθαιρεσία των πολλών (και ίσως λειτουργεί ως «άλλοθι» για τις υπερβολές των ισχυρών). Τέτοιες αλλαγές απαιτούν μια εντελώς διαφορετική σχέση μεταξύ πολιτικών και πολιτών – όπου και οι δύο πλευρές πρέπει να αλλάξουν νοοτροπία. Στην οικονομία και στο εμπόριο, μεταξύ άλλων αλλαγών, μπορούμε να εκμεταλλευτούμε την πύλη που άνοιξε η σιδηροδρομική σύνδεση του Πειραιά με την Ευρώπη.

Συμμετέχουμε συνεχώς σε μια έντονη πολιτική συζήτηση, όπου κυριαρχούν ο εθνοκεντρισμός, το παράπονο, η αίσθηση της απειλής και διάφορες θεωρίες συνωμοσίας. Οι παράλληλες αλλά διαφορετικές αντιλήψεις της ιστορίας και της πραγματικότητας συχνά υπονομεύουν την εθνική ενότητα. Σήμερα, παρότι θυμωμένοι και πολωμένοι, ας κατανοήσουμε ότι το μέλλον του τόπου και του έθνους θα κριθεί από το πώς θα ανασυντάξουμε τις δυνάμεις μας. Χωρίς τη βοήθεια, τη στήριξη και τις νουθεσίες οποιουδήποτε άλλου. Η ευθύνη είναι μεγάλη και είναι δική μας.

Πολλή προεδρολογία γίνεται, που φτάνει μέχρι την μπουρδολογία.

Πολλή προεδρολογία γίνεται, που φτάνει μέχρι την μπουρδολογία. Αναλύσεις επί αναλύσεων, μέχρι στοιχήματα «αλά Αγγλία» παίζονται για το αν θα βγάλει η παρούσα Βουλή Πρόεδρο και αν θα πάμε σε εκλογές εθνικές.

Πάμε να ξεχάσουμε ότι δεν θα μπορέσουμε να γιορτάσουμε τα Χριστούγεννα και ότι η δίμηνη παράταση, η μνημονιακή, λειτουργεί σαν το μαρτύριο της σταγόνας πάνω στο κορμί του καθενός μας, συνεπώς πάνω στο σώμα της πατρίδας μας. Η αναθεώρηση του Συντάγματος, αν υπήρχε πολιτική βούληση από τους συγκυβερνώντες, θα μπορούσε να είχε γίνει, αλλά και αυτή η παράμετρος χρησιμοποιείται σκοπίμως και για πολιτικοεπικοινωνιακούς λόγους. Ο Πρόεδρος λειτουργεί ως ανώτατος άρχων, αλλά είναι «αδύναμος» και καταντάει διακοσμητικό στοιχείο της πολιτειακής ζωής και μέχρι τώρα κανένας τους δεν έχει γυρίσει πίσω έστω και ένα νομοσχέδιο, που σημαίνει προσυπογράφει τις κυβερνητικές αποφάσεις και καθίσταται συνένοχος και συνυπεύθυνος.

Η προεδρική δημοκρατία και η άμεση εκλογή από τους πολίτες προϋποθέτουν τη λαϊκή εξουσία. Πάνω στο σώμα της δημοκρατίας οι «βιαστές» της αφήνουν τα σημάδια τους κι αυτό γίνεται γιατί η συμμετοχή των ενεργών πολιτών δεν έχει να κάνει με την κοινωνική, πολιτική και προσωπική καθημερινότητά του, αλλά με το τι αποφασίζουν οι άλλοι αντί γι' αυτόν.

Η οικονομική κρίση έβγαλε στην επιφάνεια πολλά προβλήματα, που μέχρι τώρα ήταν κουκουλωμένα. Η ανάγκη η προσωπική και η κοινωνική αναγκαιότητα μας ωθούν να δούμε διαφορετικά τη ζωή, να ξεφύγουμε από τον καταναλωτισμό που μας είχαν σπρώξει και να ανακαλύψουμε τις απίθανες και μέγιστες δυνάμεις που κρύβει ο εαυτός μας, κι αυτό γίνεται γιατί αναπτύσσεται ένα κλίμα αλληλεγγύης και ανθρωπιάς. Αναπτύσσεται και το πνεύμα της συλλογικότητας και η απελευθέρωση από κομματικές δεσμεύσεις. Οι προσωπικές ευαισθησίες θα πάνε να συναντηθούν με τις κοινωνικές ευαισθησίες και ο ατομικισμός και η ιδιώτευση θα αρχίσουν να υποχωρούν.

Αχαρτογράφητα ύδατα

Κυβέρνηση και αξιωματική αντιπολίτευση βαδίζουν στα τυφλά. Προτάσσουν τα κομματικά τους συμφέροντα, χωρίς να αντιλαμβάνονται τους κινδύνους που ελλοχεύουν για τη χώρα. Πολιτευόμενες εκτός οικονομικής πραγματικότητας, αδιαφορούν για τις συνέπειες των επιλογών και των πράξεών τους. Η προεδρική εκλογή μετατρέπεται σε πεδίο άγονων αντιπαραθέσεων. Η ψήφος των βουλευτών γίνεται αντικείμενο στενών κομματικών και προσωπικών υπολογισμών. Το κλίμα που δημιουργείται αποπνέει νοσηρότητα.

Η υποψηφιότητα του Στ. Δήμα είναι, όπως φαίνεται, επιλογή εκλογών. Η αμιγώς κομματική της αναφορά δυσχεραίνει την επίτευξη ευρύτερης αποδοχής. Συνεπώς, η πρόωρη προσφυγή στις κάλπες θεωρείται αναμενόμενη. Η κυβέρνηση, άλλωστε, είχε οδηγηθεί σε ασφυξία. Μετά τις ευρωεκλογές και με την είσοδο των λαϊκιστών στο κυβερνητικό σχήμα, εγκατέλειψε τις δεσμεύσεις της για μεταρρυθμίσεις και αλλαγές. Τελικά, η αναλαμπή Σαμαρά κράτησε μόνο δύο χρόνια.

Η προφανώς αναπόφευκτη εκλογική αναμέτρηση θα διεξαχθεί σε εξαιρετικά δύσκολο πολιτικό περιβάλλον. Η όποια κυβέρνηση προκύψει θα κληθεί να διαχειριστεί σε ελάχιστο χρόνο τη σύναψη συμφωνίας με τους δανειστές και την αποδέσμευσή μας από τα μνημόνια. Η έκβαση των δύο αυτών μεγάλων εκκρεμοτήτων θα κρίνει την ασφαλή και σταθερή πορεία της χώρας. Και το κυριότερο, τη δυνατότητά της να αποφύγει επικίνδυνες περιπέτειες.

Οι δυνάμεις της συγκυβέρνησης -ΝΔ, ΠΑΣΟΚ- απώλεσαν την ευκαιρία να επενδύσουν στο τέλος των μνημονίων. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τη φθορά τους, συνιστά ουσιαστική αδυναμία και περιορίζει τις δυνατότητες ανάκαμψής τους. Φαίνεται πλέον πως τα πολιτικά τους αποθέματα εξαντλούνται. Από την άλλη και για τον ΣΥΡΙΖΑ οι προεκλογικές συνθήκες δεν είναι ευνοϊκότερες. Οι πολιτικές του για τα καίρια ζητήματα παραμένουν θολές και αμφίσημες και εντέλει αναξιόπιστες. Περισσότερο καλλιεργούν κλίμα φόβου και αβεβαιότητας σε μερίδα της κοινής γνώμης, παρά πείθουν.

Πάντως, οι πρωταγωνιστές του νέου δικομματισμού αντιμετωπίζουν εξίσου σημαντικά, αλλά διαφορετικής φύσης, προβλήματα. Ο Α. Σαμαράς αυτοϋπονόμευσε την ηγετική του στιβαρότητα και αποτελεσματικότητα. Ωστόσο, τα πλεονεκτήματά του παραμένουν η γνώση κι η εμπειρία. Ο Α. Τσίπρας δυσκολεύεται να απεξαρτηθεί από τον αριστερό κομφορμισμό του κόμματός του και να αποδείξει πως το πρωθυπουργικό κουστούμι δεν του πέφτει μεγάλο. Δεν παύει όμως να έχει το ατού του φρέσκου και νέου προσώπου. Το μόνο βέβαιο είναι πως η Ελλάδα πλέει σε αχαρτογράφητα ύδατα.

Το σημαντικό είναι το άρρωστο κομματικό σύστημα να μη συμπαρασύρει τη χώρα.

Ο πανικός οδηγεί αναπόφευκτα σε ανερμάτιστες αντιδράσεις. Ετσι, ο τραυματισμένος αυτοτραυματίζεται κατά συρροή. Γιατί επήλθε πανικός; Διότι οι ηγεσίες της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ αυτοπαγιδεύτηκαν στην απειλή των πρόωρων εκλογών και τον συνακόλουθο κίνδυνο αυτές να χαθούν. Τελικά, τα πανικόβλητα μέτρα αυτοπροστασίας τους ενέτειναν την πιθανότητα να συμβούν εκείνα που απεύχονταν!

Η κυβέρνηση ανασχηματίστηκε με στόχο να γίνει πιο «λαϊκή» και έγινε απλώς πιο λαϊκιστική. Εκτοξεύτηκαν μηνύματα φοροελαφρύνσεων, ενώ στο υπουργείο Οικονομικών είχαν πυροδοτήσει τον ΕΝΦΙΑ. Ακολούθησε η λαϊκιστική υπερεπένδυση στο «βγαίνουμε από τους ελέγχους» με αποτέλεσμα τη θύελλα των αγορών, πρόσθετη κυβερνητική φθορά και πανικό. Κάθε χειρισμός της κυβέρνησης προκαλεί πλέον ανασφάλεια στους Ευρωπαίους και στους πολίτες της χώρας.

Αυτά θα είχαν αποφευχθεί εάν η ηγεσία της κυβέρνησης έβαζε στην άκρη την αγωνία της για τις εκλογές και πολιτευόταν με σοβαρότητα και υπευθυνότητα αγνοώντας το κομματικό κόστος. Είναι όμως κυρίως το τελευταίο που την απασχολεί και τελικά μόνη της το καθιστά βαρύτερο. Η κίνηση για την εκλογή Προέδρου αποτελεί μια προσπάθεια η κυβέρνηση να κερδίσει χρόνο. Είτε όμως αυτό συμβεί είτε όχι, το βέβαιο είναι ότι η χώρα έχει μπει πάλι στη γωνία. Δανειστές και αγορές σκλήρυναν τη στάση τους έχοντας χάσει την υπομονή τους με τις υπεκφυγές στις μεταρρυθμίσεις.

Η χώρα είναι στην κόψη του ξυραφιού. Δεν έχει την πολυτέλεια μιας πανικόβλητης κυβέρνησης. Ούτε μιας λαϊκιστικής αντιπολίτευσης. Είτε η κυβέρνηση αυτοκαταστραφεί είτε όχι, το σημαντικό είναι το άρρωστο κομματικό σύστημα να μη συμπαρασύρει τη χώρα.

Τα βιολιά άρχισαν...

Δεν ξέρω αν περιμένατε κάτι διαφορετικό, αλλά προσωπικά δεν έτρεφα ψευδαισθήσεις. Σας είχα προειδοποιήσει, άλλωστε, όταν προ ημερών ο Τσίπρας διαβεβαίωνε το φίλαθλο κοινό του ότι εφεξής «ο ΣΥΡΙΖΑ θα είναι εκείνος που θα βαράει τα βιολιά και οι αγορές θα χορεύουν», πως καλό θα είναι να μην παίρνετε στα σοβαρά κάτι τέτοιες εξάρσεις του. Ολοι λέμε κάπου κάπου τις σαχλαμάρες μας για να περνάει η ώρα, απλώς ο Τσίπρας το κάνει λίγο συχνότερα.

Αλλά η κατάσταση δεν είναι για γέλια. Το χρηματιστήριο κατέγραψε ένα πρωτοφανές στραπάτσο, οι ξένοι αναλυτές και τα ΜΜΕ προειδοποιούν για καταστροφικές παρενέργειες και μόνο από την προοπτική ανόδου του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία, ο Βαρουφάκης υποδεικνύει στον Τσίπρα πως αν θέλει να κυβερνήσει θα πρέπει να διακόψει κάθε επικοινωνία με τον Ντράγκι και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, και ο Λαφαζάνης καταρρίπτει όλα τα προηγούμενα ρεκόρ κομματικής ανοησίας χαρακτηρίζοντας την κατρακύλα του χρηματιστηρίου ως «κινδυνολογία των αγορών» και «ωμή παρέμβαση του κεφαλαίου ενάντια στην Αριστερά».

Και -πού είστε;- στην αρχή είμαστε ακόμη. Πάνω που αρχίζουν και «ζεσταίνονται» τα βιολιά. Τα αληθινά βιολιά. Και που κάποιοι γνωρίζουν καλά τις «μελωδίες» τους και σπεύδουν να προειδοποιήσουν (διάβαζε: συνομολογήσουν) πως το γνωστό «εδώ τρώνε, εδώ πίνουν κι άλλου πάνε και το δίνουν» δεν ισχύει για κανέναν όταν τα πράγματα αρχίζουν κι αγριεύουν.

Ξεκάθαρα ο Βαρουφάκης και εμμέσως, αλλά αποκαλυπτικότατα ο Λαφαζάνης αναγνώρισαν ότι δεν γίνεται να πουλάς πολιτική τρέλα και να θέλεις και να σε πληρώνουν από πάνω εκείνοι που φιλοδοξείς να τους διαλύσεις το μαγαζί. Ούτε και ισχύει -αν και ποτέ δεν ίσχυε- ο γνωστός αφορισμός για τους «κουτόφραγκους». Η ρήξη και η σύγκρουση όπως τις εννοούν στον ΣΥΡΙΖΑ οδηγούν σε ανατροπές πολύ ουσιαστικότερες απ' αυτές που νομίζουν οι αφελείς Μηλιοί και Σταθάκηδες, οι οποίοι νόμισαν ότι με δύο εισιτήρια αλε-ρετούρ, τρεις ή τέσσερις διανυκτερεύσεις και μερικά ραντεβού θα πείσουν τις αγορές να επιδοθούν στο τσιφτετέλι που θέλει ο αρχηγός τους.

Είκοσι μέρες έως την κρίσιμη ψηφοφορία για να δούμε τι μυαλά κουβαλάνε οι εκπρόσωποί μας στη Βουλή. Κι άλλες 30 ή 40 αν χρειαστεί για να μετρηθούμε ως λαός. Στα χέρια μας είναι οι τύχες μας.

Ο Αλέξης Τσίπρας και οι «αποστάτες»

ΠΟΛΙΤΙΚΗ 12:42

ΕΤΙΚΕΤΕΣ:ΚΑΤ' ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΝ

Τι εννοεί ο Αλέξης Τσίπρας όταν μιλά για «αποστάτες»; Εδωσε, στη Βουλή, μια ελάχιστη ένδειξη. Αποστάτης είναι αυτός που ψηφίζει κάτι άλλο απ’ αυτό που αποφάσισε το κόμμα του, είπε. Στη συνέντευξή του στον τηλεοπτικό «Σκάι» το είχε διατυπώσει λίγο διαφορετικά.

Μίλησε για «στρατηγική Σαμαρά», για «όργιο φημών και δυσοσμίας», ακόμη και για «πλαίσιο αποσταθεροποίησης».

Αρνείται το δικαίωμα του Αντώνη Σαμαρά να προσπαθήσει να πείσει όσους περισσότερους βουλευτές μπορεί, επί της ανάγκης να υπάρξει προεδρική πλειοψηφία, μέχρις ότου εξασφαλιστεί πλήρως η επαναφορά της οικονομίας σε στέρεο έδαφος.

Αλλά και το Σύνταγμα, αυτό ακριβώς επιδιώκει. Τι στο καλό θα κάνουν οι πολιτικοί στα πενθήμερα μεταξύ ψηφοφοριών; Θα διαπραγματεύονται! Αυτό ήθελε και ο «συνταγματικός νομοθέτης», τον οποίο οψίμως επικαλούνται με στόμφο τα στελέχη της «αριστερής» αντιπολίτευσης.

Τι θέλει ο Αλέξης Τσίπρας: αρχηγικές συνεννοήσεις; Το δημοκρατικό καθήκον των βουλευτών είναι ατομικό. Εξάλλου, μεταξύ υποψηφίων που επιλέγουν τα κόμματα καλούνται να ψηφίσουν.

Οι τακτικές του ΣΥΡΙΖΑ συνεχίζουν να θυμίζουν γενικές συνελεύσεις φοιτητών. Η πολιτική ουσία υποτάσσεται στον τακτικισμό. Μόνη σκέψη είναι η επικράτηση της «γραμμής του κόμματος». Η νίκη, με κάθε τρόπο, με όλα τα μέσα. «Οταν θα πάρουμε την εξουσία θα κυβερνήσουμε προς όφελος των πολλών» μοιάζουν να υπόσχονται οι επιτελείς του ΣΥΡΙΖΑ, αποκαλύπτοντας πόσο εύκολα λησμονούν ότι αυτό λένε όλοι οι καταχραστές της εξουσίας.

Η αυταρχική παράδοση στα αριστερά κινήματα είναι πάντοτε πολύ ισχυρή. Δυστυχώς. Φοβάμαι μάλιστα ότι ο κ. Τσίπρας δεν ξεκαθάρισε στα χρόνια της κνίτικης νιότης του, τι εννοούσε ο Λένιν όταν αποκάλεσε «αποστάτη» τον Κάουτσκι, τον διανοούμενο και πολιτικό για τον οποίο έτρεφε μεγάλο σεβασμό. Η διακήρυξη του Ρώσου πολιτικού έγινε για να πεισθούν οι μπολσεβίκοι ότι η διεκδίκηση της εξουσίας αποτελεί, μετά τον Απρίλιο του 1917, αυτοσκοπό για τους «επαναστάτες». Σκοπός είναι η κατάληψη της εξουσίας και «αποστάτης» είναι αυτός που εμποδίζει τον «αρχηγό» να επιτύχει, όταν του προσφέρεται η ιστορική ευκαιρία, την ολοκληρωτική νίκη επί των αντιπάλων.

Υπάρχει βεβαίως και η ελληνική εμπειρία του 1965. Πρόκειται προφανώς για την πραγματική πολιτική αναφορά του κ. Τσίπρα. Και σ’ αυτή την περίπτωση αποκαλύπτεται ότι η επίκληση της «αποστασίας» γίνεται επειδή υπενθυμίζει στους ψηφοφόρους, τη μιντιακή ταύτιση του νεαρού αρχηγού της αντιπολίτευσης, με την κληρονομιά του «Ανδρέα». Εδώ ο Κώστας Καραμανλής, με το όνομα, και δηλώνει «θαυμαστής του Ανδρέα». Κατά πώς λένε οι συνεργάτες του δηλαδή. Πολλοί εκ των οποίων, βλέπουν στον κ. Τσίπρα τον άνθρωπο που θα τους δικαιώσει!

Αυτή η χώρα είμαστε, με αυτά τα κεφάλαια και κεφάλια πορευόμαστε.

Όσο διαπραγματευόμαστε με την τρόικα από τη μια και αναζητούμε τους 180 από την άλλη, ενώ διατηρούμε κι ένα έντονο πολεμικό προεκλογικό πολιτικό κλίμα, τόσο γίνεται πιο φανερό ότι όλα αυτά τα πέτρινα χρόνια, όλες οι θυσίες του λαού, όλες οι ευκαιρίες – που δεν ανέδειξε το πολιτικό σύστημα για να μην καταβάλει το ανάλογο κόστος – πήγαν χαμένα. Η χώρα όχι μόνο δεν βγαίνει στις ελεύθερες αγορές, αλλά ολοένα χάνει και τα τελευταία ψήγματα ελευθερίας της απέναντι στους δανειστές της...

Πριν απ’ όλα, χάσαμε όλες τις ευκαιρίες να γίνουμε ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος με κανόνες, θεσμούς και ευελιξία. Επιμείναμε να μείνουμε υπό το καθεστώς της τουρκοκρατίας, του μπαξισιού, του λαδώματος, της λαμογιάς, την οποία υπερασπιστήκαμε με νύχια και με δόντια. Δεν καταλάβαμε ούτε τα στοιχειώδη: ότι δεν μπορεί να φταίνε μονίμως οι άλλοι. Αποφύγαμε ολοκληρωτικά σαν ανόητοι να αναλάβουμε τις ευθύνες μας. Μας φόρτωσαν φόρους, μας πήραν τις περιουσίες, μας απαξίωσαν τις ζωές μας κι εμείς κρατήσαμε και διαφυλάξαμε ως κόρη οφθαλμού τον κακό μας εαυτό.

Ακόμα και τώρα διορίζουμε κομματικούς εγκάθετους, βολεύονται κάποιοι σε βάρος των πολλών, επικρατεί η λογική των «δικών μας παιδιών», που έχει δημιουργήσει... Σχολή Δικαίου! Αύριο με τον ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία θα είναι κατανοητό και αποδεκτό να εισρεύσει με αυτή τη λογική δικαίου ο κομματικός στρατός του σε διάφορες θέσεις του στενού και ευρύτερου δημόσιου τομέα ή τέλος πάντων σε ό,τι έχει απομείνει όρθιο. Ποιος θα τολμήσει να ισχυριστεί ότι είναι άδικο κάτι τέτοιο; Κανείς, διότι αυτή η αντίληψη επικρατεί ως νοοτροπία, εμποτίζοντας τα βάθη των συναισθημάτων και λειτουργώντας ως δικαίωση.

Ο Σαμαράς, ο οποίος απέτυχε παταγωδώς, παρά την πρωτοφανή στήριξη της οποίας έτυχε, κατηγορεί τώρα τον ΣΥΡΙΖΑ για ό,τι ακριβώς ο ίδιος είχε πράξει ανενδοίαστα πριν από δυο χρόνια, προκειμένου να κάνει ρεσάλτο στην εξουσία. Τώρα μυξοκλαίει αναζητώντας αγωνιωδώς τους 180, γιατί δεν πρέπει να γίνουν εκλογές... Γιατί, ωστόσο, έπρεπε να γίνουν επί Παπαδήμου με τις ίδιες αν όχι χειρότερες συγκυρίες; Μα για να γίνει από το πουθενά ο Σαμαράς πρωθυπουργός κι ο Άδωνις δεξιός του παράφωνος ψάλτης – αφού αλλάζει τα τροπάρια κατά πώς τον βολεύουν. Αυτή η χώρα είμαστε, με αυτά τα κεφάλαια και κεφάλια πορευόμαστε.

Οι εκλογές ως υπεκφυγή και άλλοθι

H παράδοση σε αυτήν τη χώρα θέλει την επομένη κάθε εκλογικής αναμέτρησης να ξεκινά η συζήτηση για το πότε θα... γίνουν εκλογές. Η συνήθεια αυτή δεν δείχνει να μας εγκαταλείπει ούτε στις πιο δύσκολες στιγμές, λες και οι αλλεπάλληλες αναμετρήσεις μπορούν να λύσουν ως διά μαγείας τα προβλήματα του τόπου. Είναι κάτι σαν ξόρκι διά πάσαν νόσον, που για κάποιο ανεξήγητο λόγο επικαλούνται με φανατισμό τα κόμματα της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Η προφανής εξήγηση είναι ασφαλώς ότι θέλουν να κρατούν σε εγρήγορση το κόμμα τους και να διασκεδάζουν έτσι τις αδυναμίες τους και τις εσωτερικές συγκρούσεις.

Αυτό που ενοχλεί όμως είναι η συστηματική διολίσθηση στην καλλιέργεια ψευδαισθήσεων που θεωρείται πια σύμφυτη με το πολιτικό σύστημα, το οποίο αναπαράγει τον χειρότερο εαυτό του για να μην αλλάξει ποτέ, και έτσι καταφέρνει διαρκώς να απαξιώνεται στα μάτια των πολιτών. Για παράδειγμα, τα όσα λέγονται δημοσίως το τελευταίο διάστημα για την πορεία της χώρας στην τελική φάση της διαπραγμάτευσης με τους δανειστές, σε συνδυασμό με τα προφανή προβλήματα που δημιουργεί η προεδρική εκλογή, απέχουν από την πραγματικότητα που είναι δραματική και δεν επιδέχεται παιγνίων.

Μέσα όμως από την υποκρισία και τις υπεκφυγές ορισμένα κόμματα απλώς δηλητηριάζουν το πολιτικό κλίμα και καταφεύγουν σε ακρότητες, ενίοτε επικίνδυνες για την ομαλότητα και την κοινωνική συνοχή. Το χειρότερο είναι πως ακόμη και ο ΣΥΡΙΖΑ, που υποτίθεται ότι βιάζεται για εκλογές και πασχίζει πάση θυσία να εμποδίσει την εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας από την παρούσα Βουλή, στην πραγματικότητα είναι θύμα μιας ατυχούς στρατηγικής που υποσκάπτει την όποια προοπτική του για την εξουσία.

Δεν είναι λογικό να βιάζονται να στηθούν κάλπες με τόσα πύρινα μέτωπα ανοικτά και να μην κατανοούν ότι είναι προτιμότερο η σημερινή κυβέρνηση να κερδίσει χρόνο, για να βγάλει το κάρο από τη... λάσπη και νομοτελειακά θα έρθει η ώρα για τις κάλπες.

Ο Αλέξης Τσίπρας προσπάθησε βεβαίως να αφήσει κάποια υπονοούμενα για αυτό το ενδεχόμενο στη συνέντευξή του στον ΣΚΑΪ, λέγοντας ότι δεν θα αλλάξει και τίποτε αν βρεθούν οι «180», αλλά την επομένη φρόντισαν διάφορα στελέχη να θολώσουν την εικόνα. Στην ουσία ο ΣΥΡΙΖΑ είναι παγιδευμένος σε μια εμμονή που δεν τον βολεύει, αλλά την ίδια στιγμή δεν κάνει το μεγάλο βήμα να αλλάξει τακτική φανερά και καθαρά, ελπίζοντας να κάνουν άλλοι τη δουλειά γι' αυτόν. Σε κάθε περίπτωση, το πρόβλημα της χώρας δεν είναι οι εκλογές αλλά η ανωριμότητα του πολιτικού της προσωπικού.

Επείγει να αλλάξει και να προετοιμάσει τους ψηφοφόρους του.

Οσο κι αν κοιτάξουμε προς τη Μεταπολίτευση, δεν θα συναντήσουμε παρά κόμματα με ακραία ρητορική που τάζουν τα πάντα και έχουν στόχο να εξοντώσουν τον απέναντι για να κατακτήσουν την εξουσία. Στην Ελλάδα δεν υπάρχουν αντίπαλοι, παρά μόνο εχθροί. Δεν συγκρούονται ιδεολογίες, απόψεις, ακόμη και συμφέροντα, αλλά προδότες, τρομοκράτες και δωσίλογοι. Ενα νήμα αόρατο μας δένει πάντα με το αιματηρό παρελθόν του εμφύλιου μίσους. Την εποχή της αμεριμνησίας όλα αυτά τα γραφικά εμπόδιζαν την ολοκλήρωση της δημοκρατίας και τον εκσυγχρονισμό της χώρας, αλλά δεν μας απειλούσαν με αφανισμό. Στην τωρινή συγκυρία, τα γραφεία Τύπου κυβέρνησης και αντιπολίτευσης να ανταλλάσσουν νηπιακού επιπέδου επιχειρήματα και οι εκπρόσωποι να φέρονται ως χούλιγκαν είναι ολέθριο. Στην κυβέρνηση, η οποία υποτίθεται ότι διαθέτει έμπειρα στελέχη και ευρωπαϊκή κουλτούρα, πέφτει το μεγάλο βάρος της προσπάθειας για μια ελάχιστη εθνική συνεννόηση. Ακόμη κι όταν ο ΣΥΡΙΖΑ υπερβάλλει, οφείλει να τον επαναφέρει κι όχι να τον συναγωνίζεται σε ακρότητες. Αυτό κάνουν τα αστικά κόμματα σε όλο τον πολιτισμένο κόσμο.

Οσο για τον ΣΥΡΙΖΑ που βρίσκεται σε κομματική έξαψη από τα ποσοστά των δημοσκοπήσεων, δεν έχει παρά να συλλογιστεί: ακόμη και αυτοδύναμος να βγει από τις κάλπες, ένα ποσοστό γύρω στο 35% είναι απελπιστικά λίγο για τη σημερινή κατάσταση της χώρας. Θα έχει απέναντί του ηγέτες πανίσχυρων κρατών και τη δραματική κατάσταση της οικονομίας που μόνο με καταστροφή έπειτα από πόλεμο μπορεί να παρομοιαστεί. Είναι υποχρεωμένος να συζητήσει, να συμμαχήσει. Και οι περισσότεροι με τους οποίους θα συνομιλήσει ανήκουν σε χώρους που μέχρι σήμερα λούζει με ύβρεις. Επείγει να αλλάξει και να προετοιμάσει τους ψηφοφόρους του επίσης. Οι οποίοι είναι πολύ πιθανόν να θεωρήσουν μια αναγκαία στροφή προδοσία...

Η οικονομία έχει δρόμο ακόμη για να γίνει ανταγωνιστική.

Τεσσεράμισι χρόνια μετά, το πρόγραμμα ούτως ή άλλως βαίνει στο τέλος του. Η ελληνική κοινωνία, θεωρώντας πως μπορεί να ζει με δανεικά, δεν αντιλαμβάνεται τις αλλαγές που πρέπει να πραγματοποιηθούν. Η οικονομία έχει δρόμο ακόμη για να γίνει ανταγωνιστική, ενώ οι δανειστές θέλουν να διασφαλίσουν τα χρήματά τους. Η αυστηρότητά τους στην τελευταία φάση της αξιολόγησης συνδέεται και με τα τεκταινόμενα στον ευρωπαϊκό Νότο, αλλά και με το διαμορφούμενο πολιτικό κλίμα στη χώρα μας. Ωστόσο, η στάση της τρόικας δεν απαλλάσσει την ελληνική πολιτική τάξη από τις ευθύνες της. Κυβερνώντες και αντιπολιτευόμενοι αντιμετώπισαν τις εκκρεμότητες με περισσή ελαφρότητα. Μολονότι βρεθήκαμε σε κατάσταση χρεοκοπίας, πολιτεύτηκαν και πολιτεύονται εκτός οικονομικής πραγματικότητας. Επιρρεπείς στις λαϊκίστικες λογικές, πλειοδοτούσαν σε βραχύβιες λύσεις. Θεωρούσαν τα Μνημόνια επώδυνη παρένθεση. Η μνημονική συγκυβέρνηση, ΝΔ - ΠΑΣΟΚ, δύο χρόνια τώρα περιόρισε τις προσπάθειές της στη δημοσιονομική ομαλοποίηση. Πρόσφατα, μάλιστα, υπό το άγχος της προεδρικής εκλογής εξήγγειλε με εντελώς άτεχνο τρόπο την έξοδο από το πρόγραμμα. Χωρίς να έχουν διασφαλισθεί οι κατάλληλες προϋποθέσεις, επανέκαμψε στη λογική της πολιτικής λύσης.

Ο αντιμνημονιακός ΣΥΡΙΖΑ, συγχέοντας το αίτιο με το αιτιατό, εξακολουθεί να πιστεύει ότι τα Μνημόνια έφεραν την κρίση και όχι το αντίθετο. Δέσμιος του καταγγελτικού του λόγου δυσκολεύεται να μετεξελιχθεί σε δύναμη κυβερνητικής ευθύνης. Η στοχοπροσήλωσή του στις πρόωρες εκλογές τον καθιστά ευάλωτο στις επικρίσεις που δέχεται περί απρόβλεπτων πολιτικών εξελίξεων. Το ενδεχόμενο να βρεθεί στο πηδάλιο της εξουσίας φαίνεται να οδηγεί τους πιστωτές στην αναπροσαρμογή της στάσης τους. Πολιτευόμενες με γνώμονα το κομματικό συμφέρον, κυβέρνηση και αξιωματική αντιπολίτευση στην ουσία βάζουν βούτυρο στο ψωμί της τρόικας. Οι εκπρόσωποι των δανειστών αξιοποιούν το κλίμα αστάθειας και αβεβαιότητας, προκειμένου να προωθήσουν τους ιδιοτελείς σκοπούς τους. Πάντως, το βέβαιο είναι ότι το αδιέξοδο των διαπραγματεύσεων προκαλεί φόβο όχι μόνο στις αγορές, αλλά πρωτίστως στην ελληνική κοινή γνώμη.

Καλωσορίσατε... 50 χρόνια πίσω!

Οι θολές παιδικές αναμνήσεις ξαναζωντανεύουν μπροστά μας. Ηταν τότε, το '65, που οι Νόβες, οι Τσιριμώκοι και οι Στεφανόπουλοι προσπαθούσαν με κάθε... μέσον να πάρουν ψήφο εμπιστοσύνης και η Αριστερά αγωνιζόταν στους δρόμους να ματαιώσει τα σχέδιά τους. Τελικά, κυβέρνηση έκανε η... χούντα! Πολλά έχουν αλλάξει βέβαια μέχρι σήμερα, ή έτσι νομίζουμε τουλάχιστον. Η βία και η νοθεία οργίαζαν σε μια χώρα που προσπαθούσε να βρει τον μετεμφυλιακό βηματισμό της, να εγκαθιδρύσει μια αξιόπιστη και σταθερή Δημοκρατία. Διαφορετικά τα σημερινά προβλήματα σε μια δημοκρατική και ευρωπαϊκή Ελλάδα, βουτηγμένη όμως στην κρίση και το χρέος, που προσπαθεί να ορθοποδήσει και να πάει μπροστά.

Υπάρχουν βέβαια και μια σειρά ανησυχητικές υπενθυμίσεις... Η Δεξιά εξακολουθεί να κοιτάζει... ακροδεξιά, ενώ οι χρυσαυγίτες αναπληρώνουν επάξια τους ΕΚΟΦίτες που στο μεταξύ στελέχωσαν -και εξακολουθούν να στελεχώνουν- τις μεταπολιτευτικές κυβερνήσεις της παράταξής τους. Η Αριστερά, από την άλλη, συνεχίζει να μηδενίζει κάθε προσπάθεια που δεν προέρχεται απ' αυτήν και να φορτώνει αποκλειστικά στους... άλλους τις ευθύνες των δεινών που μας πλήττουν. Το χειρότερο απ' όλα, ωστόσο, είναι η προσπάθεια αναβίωσης του νοσηρού κλίματος της αποστασίας και μάλιστα από νέους πολιτικούς που δεν γνώρισαν τη δύσκολη εκείνη περίοδο και τις τραγικές της συνέπειες. Ανώνυμες και επώνυμες καταγγελίες για εκβιασμούς, πιέσεις και χρηματισμούς έρχονται να δηλητηριάσουν την πολιτική ατμόσφαιρα σε μια πολύ κρίσιμη για το μέλλον της χώρας εποχή. Πλημμύρισε η Βουλή με «αποστάτες» του βουλευτικού αξιώματος που -πλην φωτεινών εξαιρέσεων- ενδιαφέρονται κυρίως για τη δική τους επανεκλογή, παρά για την εκλογή του επόμενου Προέδρου της Δημοκρατίας.

Αποδεικνύεται, για ακόμα μία φορά, ότι η κρίση που βιώνουμε είναι, πριν απ' όλα, κρίση του πολιτικού συστήματος και ότι η ριζική ανασυγκρότησή του έχει γίνει υπερεπείγουσα ανάγκη. Ούτε μπορεί να συνεχίζει ανέγγιχτο, σαν να μην έχει συμβεί τίποτα απολύτως, ούτε και πρέπει να απαξιωθεί στο σύνολό του, γιατί τότε υπάρχει ο κίνδυνος ν' ανοίξει η κερκόπορτα... Το πολιτικό σύστημα της χώρας πρέπει να θωρακιστεί με θεσμούς και κανόνες που θα εξασφαλίσουν τη διαφάνεια και τη δημοκρατική λειτουργία του και να ανανεωθεί σε ιδέες και πρόσωπα. Μέσα σε συνθήκες ακραίου λαϊκισμού, όπου άλλοι πιστεύουν ότι... έχουμε χούντα, και άλλοι δεν φαίνεται να... ενοχλούνται ιδιαίτερα στην ιδέα της, το περιβάλλον ευνοεί την επώαση του αβγού του φιδιού. Μακάρι να το συνειδητοποιήσουμε πριν να είναι πολύ αργά...

Βγήκε λειψός στο ζύγι...

Ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης έδωσε προχθές εξετάσεις ενώπιον του εκλογικού σώματος. Ηταν η πρώτη του συνέντευξη σε κύριο Μέσο Ενημέρωσης. Απέναντι είχε δύο έμπειρους δημοσιογράφους που, ομολογουμένως, δεν του «χαρίστηκαν». Επί μία και μισή ώρα τον ανέκριναν με ερωτήσεις σε όλα τα μείζονα ζητήματα που απασχολούν την κοινή γνώμη, καθώς προσπαθεί να καταλάβει την παρούσα πολιτική κατάσταση.

Για να αξιολογήσουμε την «επίδοση» του κ. Τσίπρα πρέπει να τη δούμε σε σχέση με τον υποτιθέμενο στόχο, που, προφανώς, ήταν να πείσει ότι ο ΣΥΡΙΖΑ πρέπει και μπορεί να κυβερνήσει προς όφελος του ελληνικού λαού. Για μεγάλο χρονικό διάστημα τώρα οι δημοσκοπικές επιδόσεις του ΣΥΡΙΖΑ είναι «καθηλωμένες» σε ποσοστά που εξασφαλίζουν την πρώτη θέση, αλλά όχι την αυτοδυναμία. Η δε αποδοχή του κ. Τσίπρα και του κόμματός του υπολείπεται του κ. Σαμαρά και της κυβέρνησης σε σχέση με τη δυνατότητα αντιμετώπισης του μείζονος προβλήματος της Ελλάδας που είναι η αποφυγή της χρεοκοπίας.

Αν αυτός ήταν ο στόχος του κ. Τσίπρα κατά την προχθεσινή πρώτη μείζονα συνέντευξη, πρέπει να συμπεράνουμε ότι απέτυχε. Ο λόγος είναι ότι δεν έδειξε να καταλαβαίνει τη διαφορά μεταξύ επιθυμητού και εφικτού. Ως γνωστόν, η διάκριση αυτή και η ικανότητα σύγκλισης μεταξύ των δύο είναι το χαρακτηριστικό της επιτυχίας ενός πολιτικού και ενός κόμματος. Το κριτήριο, προφανώς, δεν είναι το τι επιθυμούμε, αλλά αν μπορούμε να το επιτύχουμε. Και όταν η επιτυχία αυτή δεν εξαρτάται μόνο από εμάς, αλλά και από επιθυμίες, συμφέροντα και συμπεριφορές άλλων, τότε οι δικές μας επιθυμίες και υποσχέσεις αποκτούν φιλολογικό μόνο χαρακτήρα. Ο λόγος του κ. Τσίπρα σίγουρα ευχαρίστησε το κομματικό του ακροατήριο και ιδιαίτερα το 40% του Αριστερού Ρεύματος.

Δεν καθησύχασε, όμως, τη μάζα των ανησυχούντων «νοικοκυραίων» που φοβούνται για τις καταθέσεις τους, ή όσους πιστεύουν ότι η Ελλάδα δύσκολα θα «τα βγάλει πέρα» αν υποστεί τον στραγγαλισμό ρευστότητας τον οποίο μας «υπόσχονται» οι «δανειστές» αν δεν τηρήσουμε ήδη αναληφθείσες υποχρεώσεις μας ως χώρα. Το «δεν φοβάμαι τη Μέρκελ» μάλλον φόβισε παρά εντυπωσίασε το ποσοστό που χρειάζεται ο ΣΥΡΙΖΑ για να κυβερνήσει. Οι υποσχέσεις για 13ο μισθό μάλλον θυμίζουν τον 7ο ουρανό στον οποίο πετούν αφελείς και παραπλανημένοι. Ο κ. Τσίπρας «εμετρήθη, εζυγίσθη», αλλά μάλλον βγήκε? «λειψός». Οι επόμενες δημοσκοπήσεις θα είναι σημαντικές.