Δεν υπάρχει εμφανής πρόοδος στις μεταρρυθμίσεις και ακόμη περισσότερο στη νοοτροπία, τόσο της πολιτικής τάξης όσο και της κοινωνίας γενικότερα.

Με αυτή την έννοια, υπάρχει ο κίνδυνος ότι αυτό το κλίμα πολύ συγκρατημένης αισιοδοξίας που δημιουργείται τον τελευταίο καιρό στη βάση αχνών ενδείξεων σταθεροποίησης της κατάστασης στην Ελλάδα, θα αποδειχθεί απατηλό. Γιατί, ουσιαστικά, δεν υπάρχει εμφανής πρόοδος στις μεταρρυθμίσεις και ακόμη περισσότερο στη νοοτροπία, τόσο της πολιτικής τάξης όσο και της κοινωνίας γενικότερα. Η δημόσια διοίκηση ανασυγκροτείται με εξαιρετικά αργούς μισθούς, ή και καθόλου, δεν δημιουργείται πρόσφορο έδαφος για να αναπτυχθεί η επιχειρηματικότητα, η εκπαίδευση συνεχίζει να παραπαίει σε όλες τις βαθμίδες της, δεν παρατηρείται μετακίνηση σε σκέψεις, ιδέες, απόψεις και πρακτικές από εκείνες που έφεραν τη χώρα στο χείλος της αβύσσου.

Με όλες αυτές τις παθογένειες να παραμένουν αναλλοίωτες, το ερώτημα είναι γιατί η Ελλάδα θα πορευόταν διαφορετικά και θα ανθούσε, αν η Ευρώπη είχε ηγέτες, αν η Γερμανία επέβαλε πολιτική ρευστότητας και όχι λιτότητας, αν η τρόικα δεν πίεζε ανελέητα για μείωση των ελλειμμάτων και για προώθηση μεταρρυθμίσεων, αν, τέλος, αποφάσιζαν τα ευρωπαϊκά κέντρα αποφάσεων και το ΔΝΤ να ανοίξουν τους κρουνούς για να πέσει χρήμα με ουρά σε αυτή την ευλογημένη γωνιά του πλανήτη; Μήπως με αυτόν το τρόπο θα άλλαζαν νοοτροπία η ελληνική πολιτική τάξη και η κοινωνία; Θα εξορθολογιζόταν και θα ανέβαζε θεαματικά τις επιδόσεις της η δημόσια διοίκηση; Θα λειτουργούσαν διαφορετικά τα κόμματα; Θα υπήρχε λιγότερη διαφθορά και φοροδιαφυγή; Θα γεννιόταν ένα περιβάλλον πρόσφορο για επενδύσεις; Θα μεταβαλλόταν το οικονομικο-κοινωνικό μοντέλο; Ή το επίπεδο της εκπαίδευσης και των συντελεστών της θα ανέβαινε ραγδαία;

Δυστυχώς, τα θαύματα δεν γίνονται με ακατάσχετο βερμπαλισμό και με την απαίτηση ή την προσδοκία να προσαρμοστούν οι άλλοι στις επιθυμίες μας. Ούτε πρόκειται να αλλάξει κάτι για εμάς αν ξαφνικά βρεθούν ηγέτες του γούστου μας στην Ευρωζώνη ή αν η Γερμανία γίνει ιδιαίτερα γενναιόδωρη και, αντίστοιχα, η τρόικα σταματήσει να ζητάει μεταρρυθμίσεις και μείωση του ελλείμματος. Αν θέλουμε να είμαστε στοιχειωδώς ειλικρινείς με τους εαυτούς μας, δεν θα ανακάμψουμε δίχως προσαρμογή στους καιρούς, παρά τα κούφια λόγια που ακούγονται. Αλλά και έτσι απαιτείται προσπάθεια και χρόνος. Ομως, αν η νοοτροπία παραμένει αναλλοίωτη ουσιαστικά 200 χρόνια, είναι δυνατόν να αλλάξει, και μάλιστα δίχως αφόρητη πίεση; Απίθανο έως αδύνατο.